Ooit was champagne zonder bubbels. De populariteit van champagne strekt zich over vele eeuwen uit. In de 15e eeuw serveerden Franse hovelingen champagne aan buitenlandse vorsten die op bezoek kwamen. Dat was echter de stille variant. In 1668 diende zich een nieuwe variant aan: de mousserende champagne. Deze drank werd al snel beroemd door Dom Pérignon, de uitvinder.
De wijngeschiedenis van de Champagne gaat zo’n 2.000 jaar terug. De Romeinen plantten hier rond het jaar 57 v.C. voor het eerst wijnstokken. Ook de naam van de streek hebben we aan de Romeinen te danken. Zij gaven de regio de naam Campania, ‘vlakte’.
De vroegste wijnen uit de Champagne waren nog niet-mousserend. Aan het begin van de Middeleeuwen werden in de abdijen van de streek lichte rode wijnen gemaakt. Filips II Augustus, die van 1180 tot 1223 koning was, schonk aan zijn hof uitsluitend wijn uit de abdij van Saint-Pierre d’Hautvillers. De kroningsceremonie van de Franse vorsten was vanouds in de hoofdstad van de Champagne, Reims. Daarbij werden de plaatselijke wijnen geserveerd.
De Champagne is de noordelijkste van de wijnstreken in Frankrijk. Door de koude winters stopte de gisting. Als de temperatuur daarna weer steeg, begon de wijn weer te gisten, waarbij gas in de fles ontstond.
De vraag is wie de wijn als eerste opzettelijk bubbels liet vormen. Wellicht moeten we hiervoor onze blik op Engeland richten. Wijnen uit de Champagne werden in vaten naar Engeland verscheept en daar in dikke glazen flessen gezet. Ze werden met een kurk afgesloten. Op de fles vond dan soms een 2e gisting plaats.
De benedictijner monnik Dom Pérignon werd als keldermeester aangesteld in de abdij van Saint-Pierre d’Hautvillers. Later, in de 19e eeuw, kwam hij bekend te staan als de uitvinder van de champagne, maar dit klopt niet. Wel was hij het die voor het eerst verschillende soorten druiven mengde, om zo een lichtere en complexere stille witte wijn te verkrijgen. Maar hij was allesbehalve de schepper van de bubbels. Sterker nog, mogelijk probeerde hij juist om ze weg te werken.
Benedictijner monniken van de abdij van Hautvillers, ten zuiden van Reims, gelden als de ontdekkers van het proces voor de mousserende champagne. In het bijzonder hun bekende keldermeester, Dom Pérignon (1638-1715), ontwikkelde de champagne zoals we die kennen.
Dom Pérignon zocht naar steeds betere methoden voor het persen van de druiven en voor het versnijden of mengen van de wijn. Het fenomeen 2e gisting op fles was al langer bekend, maar het kostte Dom Pérignon duizenden ontplofte flessen voor hij dit proces goed in de hand had...
Bij deze 2e gisting ontstaat namelijk een natuurlijk koolzuurgas in de wijn. Al in 1720, vijf jaar na de dood van Dom Pérignon, gingen er ruim 30.000 flessen champagne naar het buitenland.
Bovendien hadden de monniken een geheim procédé om de wijn na deze tweede gisting in de fles te klaren, oftewel helder te maken. De keldermeester gaf dit geheim van Dom Pérignon door, maar het ging bij het onverwachts overlijden van één van hen verloren. Toch betekende dat niet het einde van de champagneproductie. De overige keldermeesters van de champagne ontwikkelden een andere methode, de nu zelfs wettelijke erkende méthode champenoise.
De bruisende variant zou vanaf de 18e eeuw de stille wijnen van de Champagne meer en meer verdringen.
Onder invloed van de populariteit in Engeland raakte de mousserende wijn ook in zwang bij de Franse aristocratie. In 1715 werd Filips van Orléans regent voor de minderjarige Lodewijk XV, en op zijn feesten werd altijd mousserende wijn geschonken.
Het eerste wijnhuis in de Champagne dat zich exclusief richtte op de productie van mousserende wijnen, Ruinart, werd in 1729 opgericht. In de jaren 30 van de 18e eeuw bezingt Voltaire in zijn gedicht Le Mondain de mousserende wijn uit het dorp Aÿ: …een wijn uit Aÿ, waarvan de samengeperste mousse / de kurk als een bliksemschicht weg laat vliegen / als deze met kracht uit de fles wordt gelanceerd.
De populariteit van de champagne verspreidde zich gestaag naar andere markten. Dat kwam pas echt goed op gang toen in de 19e eeuw een aantal Franse weduwen het heft in handen nam. Hun wijnmakerijen evolueerden van bescheiden bedrijfjes tot de meest iconische champagnehuizen van nu!
De bekendste van hen was BarbeNicole Ponsardin, tegenwoordig beter bekend als Veuve (Weduwe) Clicquot. Nadat haar man in 1805 was overleden, vocht ze – tegen de achtergrond van de Napoleontische Oorlogen (1803-’15) – voor het voortbestaan van hun onderneming, die tot de ondergang gedoemd leek.
Ze voorzag dat er na de oorlog een groeiende vraag naar champagne zou komen uit Rusland. Troepen uit het tsarenrijk hadden de Champagnestreek bezet en de plaatselijke wijnen leren waarderen. Ondanks de Franse handelsblokkades exporteerde ze haar champagne naar Rusland, waar de drank een groot succes werd.
Waar Madame Clicquot waarschijnlijk het bekendst door werd, is haar innovatieve oplossing om het bezinksel te verwijderen dat na de 2e gisting ontstaat. Ze vond een stellage uit, waarin de flessen tijdens de tweede gisting op hun kop hingen. Omdat het bezinksel zich zo ophoopte in de flessenhals, was het makkelijk te verwijderen door de kurk los te trekken, waarbij nauwelijks wijn verloren ging. Deze techniek, die nog altijd wordt toegepast, heet remuage. Het gaf Clicquot een groot concurrentievoordeel.
In de jaren 60 van de 19e eeuw kwam een andere weduwe, Louise Pommery, met een manier om mousserende wijn te produceren met minder suiker. De champagnes van Pommery waren eerder droog dan zoet. Hiervoor waren druiven van betere kwaliteit nodig en ook duurde de productie langer, waardoor deze champagnes duurder waren.
Maar het risico dat Pommery hiermee nam, betaalde zich uit. Met name de Britse consumenten hadden genoeg van zoete wijnen. Het victoriaanse Engeland viel voor de brut van Pommery, en daarna sloeg de droge champagne ook aan in de rest van de wereld. Brut is tegenwoordig een van de geliefdste soorten champagne.
Door de geografische ligging van de Champagnestreek heeft de regio vele oorlogen meegemaakt, van de komst van de Romeinen, Goten en Hunnen, tot de Honderd- en Dertigjarige Oorlog.
Een van de meest vernietigende episodes was de Eerste Wereldoorlog. Meer dan veertig procent van de wijngaarden werd toen verwoest. Toen Reims werd gebombardeerd, zochten bewoners hun toevlucht in de wijnkelders. De meeste mannen hadden dienst in het Franse leger. Daarom waren de vrouwen verantwoordelijk voor het in stand houden van de druivenoogst en wijnmakerij. In de Tweede Wereldoorlog werd de Champagne opnieuw door de Duitsers bezet, maar de wijngaarden liepen weinig schade op. Winston Churchill (over wie wordt gezegd dat hij in de loop van zijn leven maar liefst 42.000 flessen champagne soldaat heeft gemaakt) zei in het heetst van de strijd tegen zijn collega’s: ‘Denk eraan heren, we vechten niet alleen voor Frankrijk – het gaat om de champagne!
Door zijn smaak, zijn bouquet en zijn opwekkende eigenschappen is champagne uitgegroeid tot een van 's werelds meest geliefde en bekende dranken.
Als u voor €12.500 een nachtje in het hotel besluit te verblijven, kunt u een flesje per room service naar boven laten sturen voor iets minder dan 2 euroton per fles...
Werk aan je champagne kennis
Champagne test supermarkten in België
Wat is de duurste champagne?
Wat is Prosecco?
Geschiedenis van champagne
